Idea, że ciało ludzkie ma „moc samouzdrawiania”, sięga czasów Hipokratesa. W XIX-wiecznej Francji nazywano ją odpornością. Obecnie termin ten odnosi się do sposobu, w jaki organizm chroni się przed substancjami i organizmami, które mogą powodować niszczenie komórek i tkanek.
Odporność jest systemem, który z wiekiem staje się coraz bardziej efektywny, ponieważ „uczy się” coraz skuteczniej zwalczać ciała obce. Ważne jest rozróżnienie między odpornością adaptacyjną a odpornością wrodzoną.
Opis
Odporność dzieli się na dwa podsystemy – humoralny i komórkowy. W pierwszym przypadku ochronę zapewniają cząsteczki obecne w osoczu krwi, a w drugim – elementy komórkowe.
Odporność adaptacyjna może być czynna lub bierna. W pierwszym przypadku występuje po przebyciu choroby zakaźnej lub po szczepieniu. W drugim przypadku zdolność do przeciwstawiania się zewnętrznym „wyzwaniom” jest przekazywana płodowi w łonie matki za pośrednictwem siary lub może rozwinąć się po wprowadzeniu gotowych przeciwciał w postaci surowicy.
Centralne narządy układu odpornościowego
Organy układu odpornościowego są centralne i obwodowe. Do pierwszych zalicza się grasicę i czerwony szpik kostny, a do obwodowych – śledzionę, węzły chłonne i tkankę limfoidalną.
Czerwony szpik kostny jest głównym narządem odporności. Jego masa u dorosłych wynosi 2,5-3 kg. Główną funkcją szpiku kostnego jest hematopoeza. Szpik kostny jest miejscem narodzin wszystkich komórek układu odpornościowego człowieka oraz dojrzewania limfocytów B.
Grasica jest ważnym narządem układu odpornościowego, w którym limfocyty T różnicują się z całej swojej objętości pochodzącej z czerwonego szpiku kostnego. Grasica pełni również funkcje endokrynne, produkujące hormon tyrozynę i regulując wzrost szkieletu. Sprzyja nasyceniu krwi limfocytami, wzmacniając w ten sposób odpowiedź immunologiczną w ciągu pierwszych 10-15 lat życia.
Ostrzeżenie. W okresie rozwoju płodowego wątroba jest również jednym z centralnych narządów odporności. Następnie wątroba nadal odgrywa ważną rolę w odporności i zapewnia tolerancję na antygeny pokarmowe. Występuje tam ponad ½ wszystkich makrofagów tkankowych.
Narządy obwodowe
Pozostałe narządy układu odpornościowego otrzymują limfocyty ze szpiku kostnego i grasicy. Należą do nich:
- Śledziona jest narządem o masie 150-200 g, położonym w lewej okolicy podżebrowej. Śledziona jest pokryta torebką połączoną z otrzewną, od której odchodzą do wewnątrz rozgałęzienia trabekuli, a pomiędzy nimi znajdują się czerwone i białe miazgi. Ta ostatnia jest typową tkanką limfoidalną. Miazga czerwona składa się z tkanki siateczkowej. Jego pętle zawierają białe i czerwone krwinki.
- Węzły chłonne, podobnie jak śledziona, są obwodowymi narządami układu odpornościowego. Znajdują się one wzdłuż naczyń limfatycznych. W organizmie człowieka znajduje się łącznie do tysiąca węzłów chłonnych. Filtrują one limfę oraz zatrzymują i koncentrują antygeny. W ciągu godziny przez węzły chłonne przechodzi około 109 limfocytów. Węzły chłonne zbudowane są z kory mózgowej i mózgu.
- Wyrostek robaczkowy to robakowaty wyrostek jelita, który pełni funkcję ochronną. Obecne w nim skupiska tkanki limfoidalnej stanowią część obwodowego układu odpornościowego.
Limfa i krew
Limfa i krew są również częścią układu odpornościowego człowieka. Limfa to płyn znajdujący się w naczyniach chłonnych i węzłach chłonnych. Jego głównymi komórkami są limfocyty, które krążą w organizmie.
Krew jest płynną tkanką łączną, w której krążą monocyty, a także prekursory i dojrzałe limfocyty B i T. Te ostatnie stanowią 30% całkowitej liczby białych krwinek.